در پرورش گوسفندان فاکتور ها و عوامل متعددی روی میزان رشد آنها، کیفیت رشدی گوسفندان و از همه مهم تر سلامتی دام موثر است. یک دامدار باید با تمام این عوامل و فاکتورها آشنا باشد تا بتواند یک دام زنده را در بهترین ترین حالت ممکن پرورش دهد. یکی از این موارد، تاثیر گاز آمونیاک بر گوسفندان است. این مورد از آن دست گزینه هایی است که می تواند روی رشد و پرورش گوسفندان تاثیری منفی داشته باشد.
از این رو در بررسی و دسته بندی عوامل موثر بر رشد گوسفندان، گاز آمونیاک در دسته گزینه های منفی قرار می گیرد. اما دقیقا وجود این گاز در دامداری ها چه تاثیری روی رشد و سلامت گوسفندان دارد و بر روی چه مشخصه هایی موثر است؟ در اینجا با در نظر گرفتن این که چگونه می توان به سلامت دام پی برد و معیار های یک دام سالم و شاداب، به بررسی تاثیر گاز آمونیاک بر گوسفندان می پردازیم.
نکاتی در مورد تاثیر گاز آمونیاک بر گوسفندان
مهم ترین تاثیر گاز آمونیاک بر گوسفندان روی سیستم تنفسی آنها مشاهده می شود. تاثیر منفی اصلی این گاز، تضعیف سیستم ایمنی دام است. در واقع اولین سد دفاعی گوسفندان در برابر بیماری ها و پنومونی های دامی، همین سیستم تنفسی و مژه های تنفسی موجود در نای آنهاست. زمانی که حیوان دائما با این گاز در تماس است، این مژه ها تخریب شده و در نتیجه اولین و مهم ترین خط دفاعی بدن حیوان در برابر عفونت های ویروسی و باکتریایی از بین می رود.
با نفوذ میکروارگانیسم ها در مجاری تنفسی حیوانی که سیستم ایمنی آن تضعیف شده، دام در معرض ابتلا به بیماری های خطرناکی از جمله ویروس های BRSV قرار می گیرد. ریسک ابتلا به ذات الریه در گوسفندانی که میزان بالایی از گاز آمونیاک را استنشاق کرده اند بسیار بالاتر است. این تاثیر مخربی که گاز آمونیاک بر گوسفندان و سلامت شان دارد، ابتدا سیستم ایمنی آنها و سپس سیستم تنفسی دام را هدف قرار داده و از بین می برد. در نهایت نیز این عوامل می توانند به بیماری و حتی مرگ دام منجر شوند. حتی در مواردی این شرایط می تواند خطر بیماری های مشترک گوسفند و انسان را نیز افزایش دهد.
گاز آمونیاک در چه شرایطی در محیط پرورش دام تشدید خواهد شد؟
حال که به نقش منفی تاثیر گاز آمونیاک بر گوسفندان پی بردیم، سوال این جاست که در کل چه عواملی می توانند تشدید کننده این گاز مضر در محل پرورش دام ها باشند. یکی از موارد، تهویه نامناسب محیط پرورش دام است. دام ها باید حتما در یک محیط تمیز و با تهویه مناسب پرورش یابند. زمانی که محیط تهویه مناسبی نداشته باشد، زمینه رشد و فعالیت میکروارگانیسم ها در آن محیط بیشتر می شود.
با افزایش رشد و گسترش این میکروب ها، گاز آمونیاک تولید شده در این محیط نیز افزایش خواهد یافت. در نتیجه خود میکروب های موجود در محیط پرورش گوسفندان مهم ترین عامل تولید کننده گاز آمونیاک محسوب می شود. اوره ای که در ادرار دام وجود دارد، در صورت تمیز نکردن مداوم محل پرورش دام و افزایش رطوبت در محیط می تواند زمینه را برای تولید و افزایش گاز آمونیاک محیا کند.
چگونه می توان تاثیر گاز آمونیاک بر گوسفندان را کاهش داد؟
برای کاهش اثرات منفی گاز آمونیاک بر پرورش دام ها بهترین گزینه حفظ بهداشت محیط پرورش گوسفندان است. باید محیط پرورش دام ها به حد کافی تهویه مناسب داشته باشد تا زمینه برای رشد و گسترش میکروب ها کاهش یابد. برای کاهش رشد میکروب ها، فراهم کردن یک بستر خشک و تمیز نیز ضرورت دارد. نکته مهم دیگر این که بهتر است تا جای ممکن میزان پوسیدگی کود کاهش داده شود.
اکسیژن محیط نیز تاثیر زیادی در کاهش رشد میکروب ها و در نتیجه کاهش تولید گاز آمونیاک دارد. باید دائما کودها را از بستر دامداری ها جمع آوری کرد تا محیط پرورش آنها تمیز باشد. تمیزی گوسفندان و رعایت بهداشت آنها نیز روی کاهش میزان گاز آمونیاک تولیدی تاثیر زیادی دارد. به این ترتیب با کاهش تولید این گاز، می توان جوانب منفی تاثیر گاز آمونیاک بر گوسفندان را کاهش داد.
ارتباط بهداشت و تمیزی گوسفندان با کاهش گاز آمونیاک
بهداشت و تمیزی گوسفندان به همراه بستر پرورش آنها تاثیر مستقیم روی کاهش میزان تولید و کاهش تاثیر گاز آمونیاک بر گوسفندان دارد. بهتر است دام ها در محیطی بازتر و با فضای بیشتری نگهداری شوند تا تراکم در محیط رشد گوسفندان کمتر شود. باید دام ها را نیز دائما تمیز کرد.
بهداشت خود حیوانات می تواند موجب کاهش رشد میکروارگانیسم ها شود و کاهش میکروب ها در محیط رشد، مستقیما موجب کاهش تولید گاز آمونیاک می شود. تمیز کردن دوره ای دام ها، تمیز کردن مداوم بستر رشد گوسفندان و میکروب زدایی دوره ای دامداری ها از جمله راهکارهایی هستند که می توان با آن ها میزان تولید گاز آمونیاک را با رعایت بهداشت دام کاهش داد.
